Không
phải chữ Việt mới gặp rắc rối khi viết. Các chữ Pháp, Anh, Mỹ và Tầu cũng gặp
các rắc rối như vậy. Vì vậy nên mới có tự điển và các sách Thesaurus (ngữ căn,
ngữ nghĩa, đồng âm, nghịch nghĩa...).
Những người chơi chữ thường giỏi đảo
nghĩa chữ để nói lái, để lái đề tài...
On Saturday, April 21, 2018, 5:26:37 AM PDT, 'Patrick Willay' >
wrote:
Tiếng Việt… Rắc Rối?
Tiếng Việt nhiều khi rắc rối, mà rắc rối trước tiên đó là chính
tả. Một tác phẩm văn thơ thường hay bị soi mói cái rắc rối đó trước tiên, rồi
từ suy luận, người ta nhanh chóng chuyển thành suy diễn để nhận xét cả một tác phẩm.
Chữ “dòng” hay “giòng” chẳng hạn: dòng sông hay giòng sông? Dòng
dõi hay giòng dõi?
Vì ngôn ngữ còn có khi biến hoá nên cũng khó để cho vào “khuôn
phép”, mà người đời thuòng có khuynh hưóng dễ dãi, chỉ căn cứ vào ngưòi đi
trước viết thế nào, rồi cứ thế viết theo. Ngôn ngữ có tính “linh động”, ước lệ,
nên cứ dùng nhiều thành ra …đúng. Đúng- Sai có những trưòng hợp thật quả là khó
nói.
Trong khi đó, ngưòi đọc lại hay có khuynh huớng phê phán – thậm
chí phê phán một cách vội vã-, hoặc tỉ mỉ một cách không cần thiết, nhưng lại
không quán triệt mọi khiá cạnh. Đã thế, còn có những trường hợp ý kiến của
nhiều nguời chẳng qua chỉ là … lặp lại ý kiến của một ngưòi, thay vì có nhận
xét riêng. Cái nhìn, do đó chưa đưọc thấu đáo.
Nhưng cũng có trường hợp Đúng-Sai về chính tả nhận ra rất rõ. Ví
dụ, chữ “hiu hiu để chỉ gió thổi nhè nhẹ, thoang thoảng. Mà nếu viết là “hiêu
hiêu” thì quả là sai. (“hiêu hiêu” để chỉ thái độ tự đắc, ngạo mạn).
Ngủ “thiu thiu”…không thể viết là “thiêu thiêu” (thiêu đây là đốt,
khác hẳn với “thiu thiu ngủ”, hay “buồn thiu”, “thịt thiu”…
Tiếng Bắc có thể coi là “chuẩn” cho cả nước, nhưng cũng không phải
là đã thập phần hoàn hảo. Vì khi viết thì thường là đúng, các dấu sắc, huyền,
hỏi, ngã v..v. rất chính xác…Tuy nhiên, khi nói hay đọc, ngưòi Bắc thường không
phân biệt rõ những chữ như s-x, ch-tr, r-gi-d. Ở một số vùng, lại còn lẫn lộn
chũ l-n. Có điều, nếu đọc không phân biệt đuợc, mà viết vẫn đúng thì không
thành vấn đề, vì ý nghĩa vẫn bảo đảm. Thì không thể bảo là sai được.
“Rượu” phát âm giọng Bắc nghe như “diệu”, sai chút không sao;
ngưòi ta vẫn có thể hiểu được .
Nhưng nếu viết là uống …diệu” là không đúng.
Hay, nếu là người Bắc như tôi, mà đọc “ruợu” là ”dượu” (chữ “r” thành chữ “d”),
nói đã sai rồi, mà khi viết tôi cũng viết sai, Tôi thích uống…diệu vang thì coi
không được tí nào. Cái sai phổ biến nhất là chữ l-n. “Đi lối này” mà viết thành
“đi nối này” trên bảng chỉ dẫn cho khách đi đuờng. Nói sai, thì còn
thông cảm đuợc, nhưng viết sai thì khó chấp nhận. Những người trẻ lớn lên sẽ
học ngay cách viết ấy, nếu không lưu ý, không khéo sẽ trở thành … truyền thống
mất! Quả là không có lối thoát.
Tiếng Nam, tuy không có cái sai giống như thế, nhưng lại
sai ở chỗ khác. Những chữ đọc sai, nhiều khi đưa đến viết sai thông thuờng là
hỏi, ngã, v d, c-t; qu-gu. Đặc biêt, những chữ khó phân biệt đối với đa số người
Nam, là những phụ âm cuối n hay ng. Chẳng hạn, hai chũ choán (không
có g ở cuối) và chữ choáng (có g): Chữ “choán
ngợp” đọc sai, rồi viết sai thành “choáng ngộp”, “choáng váng”
thành “choán ván”. Uốn nắn viết thành uống
nắng; “ngắt” viết ra “ngắc”: Ta ngắt đi một chùm hoa thạch thảo”, mà lại viết là “Ta ngắc đi …”, thì kể
cũng “tội” cho ngôn ngữ. Cho nên, lưu ý cách viết cho chính xác, rất
quan trọng. Biết, để sẽ không bị sai, chứ không phải để phê phán.. Lại càng
không nên để cho cái chủ quan của mình…tác động lên những gì mình nhận xét.
Nhưng điều quan trọng tôi muốn nói ở đây là dù tiếng Nam hay tiếng
Bắc, dù nói đúng hay nói không chính xác đi nữa, vẫn có thể chấp nhận
được. Và hơn nữa, vẫn có thể cảm thông được với “tính cách điạ phương” của ngôn
ngữ một vùng (phương ngữ), dù là cùng trên mảnh đất quê hương. Miễn là, khi
viết, phải cần viết đúng. Nếu không, sẽ vô nghĩa; hoặc hoá ra nghĩa
khác, làm sai ý của ngưòi muốn viết, hay muốn nói. Đọc sai cũng còn có thể chấp
nhận được, chứ viết sai: “Tôi ăn cơm… gồi”, thì làm sao hiểu?
Thực ra, ngôn ngữ nào cũng có những cái rắc rối …lặt vặt như thế.
Và những nhận xét trên đây chỉ là tổng quát.. Ngoài ra, vẫn có những ngoại lệ..
Đã có những trưòng hợp, ngưòi Trung hay người Nam viết chính tả rất chính xác,
dấu hỏi dấu ngã đâu vào đấy, “n” hay “ng” đặt đúng chỗ… Cho nên cũng còn tuỳ.
Noí chung, theo quan điểm cá nhân, ngưòi viết cần viết cho đúng, chính xác về
ngữ vựng (vocabulaire) trước tiên. Còn văn phong lại là chuyện khác.
Gọn gàng,
nhưng không có nghĩa là phải đóng khung, cứng ngắc. Nhất là khi luận bàn văn
chương thôi, chưa nói đến phê bình văn học, thì cũng chẳng nên phê phán theo
kiểu “tầm chương”, dễ trở thành máy móc, mà không khéo sẽ trở thành… hết cả văn
chương.
Tôi quan niệm đơn giản, đọc một áng văn, tôi thích có một
cái nhìn “thoáng” hơn, để còn chú ý đến cái hồn của bản văn. Tôi thưòng chú ý
nhiều về tư tưởng, tình cảm gói ghém trong đó. Và, lẽ dĩ nhiên là cách viết văn
có hay, có khúc chiết, lôi cuốn hay không.
Nhưng nếu viết sai chính tả trầm trọng đến nỗi làm sai ý câu văn,
hoặc cả đoạn văn. Hoặc bản văn ấy, chữ dùng tối nghĩa, khiến cho ngưòi đọc hiểu
mập mờ. thì có thể coi là không chấp nhận được.
Mặc dù không chấp nhận những kiểu viết bừa bãi, sai chính tả trầm
trọng, tôi vẫn dành sự thông cảm cho những tiếng điạ phương, những chữ cổ, và
không tính (count) những tiếng lóng (slang). Nói sai thì còn thông cảm được, do
giọng điạ phưong. Thành thử cũng không dám phê phán họ, Dù rằng, chính bản thân
dùng từ ngữ, thì vẫn phải cẩn thận … Nhưng viết sai là do cách đọc sai, do
giọng nói điạ phương – như đã nói trên- khiến cho sai lạc cả ý nghĩa, thì thật
là khó chấp nhận được. “Bút sa, gà chết” là ở chỗ đó.
Tôi quan niệm đơn giản, đọc một áng văn, tôi chú ý nhiều về tư
tưởng, tình cảm gói ghém trong đó. Và dĩ nhiên là cách viết văn có hay, có khúc
chiết, lôi cuốn hay không.
Nhưng nếu viết sai chính tả trầm trọng đến nỗi làm sai ý câu văn,
hoặc cả đoạn văn. Hoặc bản văn ấy, chữ dùng tối nghĩa, khiến cho ngưòi đọc hiểu
mập mờ thì có thể coi là không chấp nhận được.(có g)
Mặc dù không chấp nhận những kiểu viết bừa bãi, sai chính tả trầm
trọng, tôi vẫn dành sự thông cảm cho những tiếng điạ phương, những chữ cổ, và
không tính (“count”) những tiéng lóng (“slang”). Viết sai là do cách đọc sai,
do giọng nói điạ phương là điều có thể chấp nhận được.
Nêu lên những vấn đề trên về ngôn ngữ Viêt Nam không phải để phê
phán; mà là để lưu ý; và nếu cần, ngăn ngừa cho cái sai khỏi phổ biến ngày càng
trầm trọng. Bởi lẽ điạ phưong nào cũng có cái sai, cái đúng, nên phải rất tinh
tế, Chỉ cẩn một chút quan tâm với ngôn ngữ Việt cũng đủ ý thức đuọc trách nhiệm
trong lời nói và chữ viết hàng ngày. Và mặc dù ngay chính bản thân có tự tin đi
nữa, cũng vẫn phải cẩn thận… cho chính mình. Nhưng quan tâm thế nào cho chính
đáng?. Một áng thơ nổi tiếng như Truyện Kiều mà cũng đã từng bị người ta đem ra
mổ xẻ bằng một cái nhìn méo mó, và đòi phải sửa thế này hay thế kia xem ra đã
là quá đáng
Đứng về mặt ngữ học mà nói, thì vì ngôn ngữ bao giờ cũng có tính
cách phổ biến và ưóc lệ, nên có những trường hợp một chữ dùng mới đầu có thể
không đúng, nhưng vì “đại chúng” dùng nhiều, dùng miết thành quen. Thế là
“người đúng” không kịp …lên tiếng, thì chữ dùng “sai” hay “thiếu chính xác” kia
dã bay quá xa, thế là đành châp nhận luôn…Từ đó, chữ đó trở thành thứ ngôn ngữ
được dùng trong đời sống và khi viết cũng viết (sai) như thế…..
Giá như Việt Nam có đưọc một quy luật cụ thể về ngôn ngữ thì còn
gì bằng; vì như vậy chỉ việc căn cứ vào đó để tìm ra đáp số, đỡ mất công phải
tìm kiếm. Nhưng điều này nếu có thì lại …”phản ” với quan điểm ngữ học (là ngôn
ngữ đôi khi không cố định, hay bất biến ; mà là ước lệ, và thay đổi để thích
ứng vơi hoàn cảnh).
Xét cho cùng thì ngôn ngữ chỉ có tính tương đối. Những chữ mới
“sáng tạo” mà không có nghĩa lắm, thì dù có phổ biến đưọc một thòi gian, từ từ
cũng sẽ bị ….đào thải.
Trở lại với chữ “dòng” hay”giòng”, nếu suy ra từ chữ Nôm thì dùng
chữ “Dụng” thêm bộ “Thuỷ” vào thì thành chữ Nôm “Dòng” nghe có lý hơn là
“giòng”.
Mặc dù tôi vẫn quen dùng với chữ “Dòng” để chỉ “dòng sông” hay
“dòng đời.”. Và chữ “giòng’ để chỉ giòng dõi”. Tuy nhiên, theo thiển ý, dù là
“giòng đời” hay “dòng dõi” cũng vẫn được. Điều quan ỉtrọng là không sai về ý nghĩa.
Văn chương có cái …phiền là không chính xác như Toán, để có thể
kết luận là..dòng dõi hay giòng dõi, dòng sông hay giòng sông là sai hay đúng.
Dùng suy luận toán học Đúng-Sai về dòng hay giòng để
kết luận về một tác giả, hay giá trị của toàn tác phẩm thì e rằng hơi vội vã,
và không chính xác. Ý nghĩa là quan trọng trong trường hợp này.
Nguyễn Thị Ngọc Dung
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks