Tướng công an và “quyền im
lặng”
|
||||
|
Quang Chung
|
||||
|
Thứ Tư, 27/5/2015, 21:11 (GMT+7)
|
||||
     |
|
|||
Tôi ủng hộ quyền im lặng
Hoàng Xuân Chủ Nhật, 12/10/2014, 12:17 (GMT+7)
(TBKTSG
Online) - Tôi ủng hộ quyền im lặng của nghi can khi họ bị bắt cho đến khi có
mặt luật sư bào chữa cho họ.
Không
chỉ vì ở Việt Nam hiện nay hầu hết người dân vẫn rất e ngại khi đụng đến pháp
luật. Do thiếu hiểu biết, do hệ thống pháp luật quá rắc rối và do thực tế thi
hành pháp luật ở nước ta cũng đa đoan không kém cho nên "đáo tụng
đình" lẽ ra là giải pháp nên được sử dụng nhất khi có tranh chấp thì
ngược lại, nhiều người coi đó là việc bất đắc dĩ, chỉ nhắc tới khi đã cùng
đường. Lý do khác tôi muốn đề cập là từ phía những cán bộ điều tra. Theo tôi,
việc cho nghi can được quyền im lặng cho đến khi có luật sư cũng sẽ giúp ích
cho bên điều tra, đồng thời trả lại sự công bằng trong nhìn nhận hoạt động
nghề nghiệp của họ.
Thật
đau lòng khi ngày càng thường xuyên xuất hiện những lời châm chọc hài hước
kiểu "bị can sơ ý chết trong đồn công an". Tôi có nhiều năm làm việc
trong tờ báo chuyên về pháp luật, nó giúp tôi quan sát từ nhiều góc độ và các
mối quan hệ cá nhân đa dạng với nhiều người làm việc trong ngành. Từ góc độ
người dân, tôi phẫn nộ khi đọc các tin tức về nhục hình bị can. Từ nhiệm vụ
người làm báo, cùng với những nhà chuyên môn, chúng tôi cố gắng tìm hiểu
nguyên nhân và đề xuất những giải pháp khả thi nhất có thể để hạn chế và chấm
dứt nó. Nhưng tôi cũng có những người bạn thân đang làm công an, và tôi đau đớn
cùng bạn mình khi các anh bị hung thủ đâm bằng đủ thứ hung khí, bị chích kim
tiêm có máu nhiễm HIV, bị cười cợt thách thức và thất bại sau hàng tháng trời
đeo bám thủ phạm.
Một
trong số họ đã qua đời từ khá lâu. Khi chúng tôi đến thăm, anh đã bị HIV đến
giai đoạn nào tôi không biết, nhưng có lẽ là gần cuối. Da anh sạm lại, chỗ
đen chỗ xám, toàn thân nổi đầy những nốt sần ri rỉ máu và mủ, thoảng mùi
tanh. Ruồi nhặng vo ve xung quanh bất cứ chỗ nào anh ngồi. Anh là cảnh sát
hình sự. Bị một tên cướp trong công viên đâm kim tiêm có máu vào người. Từng
bị ba bốn lần nhưng đều xét nghiệm âm tính. Lần này thì...
Vợ
anh đạp xe ra đón chúng tôi từ đầu hẻm. Nhỏ nhắn, cân đối, linh hoạt và rạng
rỡ, đôi mắt sáng và miệng cười đầy đặn phúc hậu, chị khiến tôi mến ngay từ
khi mới gặp. Ngôi nhà anh chị đang ở do cha mẹ anh để lại, ngày xưa cao rộng,
giờ càng trống huơ trống hoác, vật trang trí chỉ là mấy tấm hình cưới phóng
lớn, hình một nhóc tì con trai kháu khỉnh và vài bức liễn gỗ quý nhắc nhở đã
từng có thời vàng son. "Thằng nhỏ đâu?" - tôi hỏi. Chị vẫn cười:
"Nội đón về nuôi rồi. Cuối tuần mới dắt về đây chơi chút đỡ nhớ".
Trời ơi, hóa ra chị cũng đã đặt một chân bên kia cửa tử, chị cũng đã lây từ
anh khi cơn bệnh đang còn ngấm ngầm. Ơn trời phật, cháu bé mới bốn tuổi vẫn
khỏe mạnh.
Khoảng
năm tháng sau, chúng tôi choáng váng nhận được tin chị qua đời. Không tin
được vì chị trông còn khỏe mạnh hơn anh. Lý do: chị không phải chiến sĩ trong
ngành nên không được cấp thuốc đặc trị. Sau khi báo chí lên tiếng một thời
gian, việc này mới được thay đổi. Nhưng không còn kịp nữa.
Anh
còn sống sau chị ít lâu rồi cũng ra đi. Vừa ba mươi mấy tuổi. Trẻ, tử tế và
hiền lành.
Ngay
khi viết những dòng này, lòng tôi lại quặn lại. Tôi nhớ hồi ấy bên hông ngôi
nhà của họ trồng mấy chậu hoa, những bông nho nhỏ màu đỏ thắm lắt lay trong
gió rất đẹp. Tôi xin chị hạt giống về trồng trong hành lang nhà mình, nhưng
hoa chưa tàn mà cả hai người họ đều đã mất. Đó là một nỗi đau tôi chưa bao
giờ nguôi được.
Tôi
nghĩ thành thật rằng không có ai chỉ trong một lúc biến thành kẻ ác. Những
con quái vật ham thích đánh đập đồng loại chắc cũng có, nhưng cũng như bất cứ
cái gì cực đoan, chúng rất ít. Người công an lại có khá nhiều ràng buộc về kỷ
luật ngành, vậy tại sao có thể diễn ra những trò nhục hình khiến người ta
kinh sợ?
Tôi
nghĩ vì công an trước hết cũng là người, họ cũng có những phẫn hận, những căm
tức và cả sự bất lực trong công việc. Trong một môi trường thường xuyên bị áp
lực cao độ, nếu không được kiểm soát tốt, nó dễ bùng lên thành những phản ứng
quá khích và sai đường.
Việc
có mặt luật sư của nghi can ngay từ đầu quá trình bắt giữ điều tra, do vậy,
là đối trọng cần thiết để tái lập môi trường cân bằng về tâm lý cho cả hai
bên: điều tra viên và nghi phạm, đồng thời là sự cảnh cáo thường trực với
những hành vi lạm quyền. Muốn vậy, những thủ tục rắc rối hiện tại phải được
giải tỏa.
Tương
tự, quyền của nghi can được im lặng cho đến khi có luật sư của mình sẽ khiến
điều tra viên buộc phải vận dụng trí tuệ và các biện pháp hợp pháp để phá án
chứ không phải là dùi cui và quyền lực. Đó là một thứ quyền giản dị, nhưng là
quyền của con người.
|
Việt Nam: Quyền nói và quyền im
Nguyễn HùngBBC Tiếng Việt
·
29 tháng 5 2015
Ông Nhất nói ông muốn dấn thân
để kêu gọi những người khác 'hãy lên tiếng'
Tuần này trong khi các tướng công
an Việt Nam lên báo vì muốn tước quyền im lặng của bị can thì nhân vật có thể
coi là 'tướng blogger', ông Trương Duy Nhất, mãn hạn tù.
Lý do ông Nhất
bị tù hai năm một phần cũng lại vì ông không chịu im lặng như rất nhiều người
khác.
Trả lời phỏng
vấn Hồng Nga của BBC một ngày sau khi được tự do, bloggerTrương
Duy Nhất nói:
"Có một
điều tra viên trực tiếp lấy cung tôi, họ có làm công tác tư tưởng... Họ bảo
'Nói thật, theo cách anh viết, theo cách anh nói thì ai cũng biết cả.
"Nhưng mà
nói làm gì anh, anh thấy có được gì không?'
"Tôi chỉ
mặt ngay, tôi bảo: 'Ai cũng biết mà không dám nói, tôi mà là bộ trưởng công an
tôi sa thải anh ngay."
Ông Nhất cũng
nói các quan chức cao cấp nhất mà ông quen biết cũng đã im lặng vì quyền lợi
của họ và bỏ mặc ông chịu cảnh tù đày.
Blogger vừa
được tự do cho rằng nếu họ nói có thể bản án của ông sẽ không khác đi nhưng nó
sẽ góp phần thúc đẩy "tự do dân chủ" và "văn minh" ở Việt
Nam.
Quyền im...
Quyền im lặng
và quyền được nói có lẽ là hai quyền quan trọng nhất của con người nói chung.
Nhiều chính
quyền muốn giới hạn quyền nói khi người dân đang tự do trong khi lại muốn tước
đi quyền im lặng khi họ bị xiềng xích.
Chính tại Anh,
quê hương của cả quyền im lặng và quyền tự do ngôn luận, chính phủ của Đảng Bảo
thủ đang muốn bỏ Luật Nhân quyền nhưng có vẻ sẽ khó được Nghị viện ủng hộ.
Ông Trần Đại Quang nói Bộ Công
an xử lý hơn một triệu bị can trong giai đoạn 2004-2015
Trong bài viết
hôm 29/5, luật sư Thái Bảo Anh nói quyền im lặng quan trọng vì các bị can ở vào
thế một mình phải đối phó với cả một cơ quan điều tra với "nhân lực,
phương tiện, các thông tin được thu thập, kiến thức chuyên môn, thậm chí là cả
khả năng sử dụng bạo lực".
Luật sư này
cũng đưa ra ví dụ về chuyện "trích dẫn một câu nói không đầy đủ, tách rời
hoàn toàn khỏi ngữ cảnh nói có thể khiến câu bị trích có nghĩa ngược hoàn toàn
với nguyên bản" và nói thêm:
"Cách thức
này đang được sử dụng rộng rãi trong cuộc sống từ chính trị, ngoại giao, báo
chí, đến mạng xã hội chứ không chỉ bó hẹp trong phạm vi điều tra hình sự."
"...Trong
tất cả các cách để bảo vệ mình, im lặng tới khi có sự tham gia của luật sư là
cách thức bảo vệ đơn giản nhất và có thể áp dụng cho mọi người, mọi tầng lớp
dân trí, ở mọi nơi, với mọi cơ sở hạ tầng đang có.
"Do đó,
theo quan điểm của tôi, càng ở các nước điều kiện hạ tầng và dân trí còn nhiều
bất cập như Việt Nam thì quyền im lặng lại càng cần thiết vì nó là công cụ bảo
vệ dễ được áp dụng nhất cho mọi người.
"Và thực
tế đã chứng minh là quyền này được các quốc gia khác bắt đầu áp dụng từ thế kỷ
16 với điều kiện kinh tế và dân trí thấp hơn Việt Nam hiện nay rất nhiều."
"Chúng ta
biết rằng một người phạm tội thì chỉ có một, nhưng những người bị tình nghi và
điều tra sẽ rất nhiều. Sau khi điều tra hết những nghi can đó, chúng ta có 50%
khả năng tìm ra một ai đó chịu trách nhiệm.
"Nhưng
không có gì là chắc chắn rằng người chịu trách nhiệm đúng là người thực sự đã
gây tội ác. Như vậy, số người vô tội cần được bảo vệ trong một vụ điều tra hình
sự lớn hơn nhiều so với kẻ phạm tội phải bị bắt."
Trên thực tế Bộ
trưởng Công an Trần Đại Quang được báo Pháp luật thành phố Hồ Chí Minh dẫn lời nói hôm 27/5:
"Từ khi có Pháp lệnh năm 2004 được ban hành đến nay, các cơ quan điều tra
và các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra đã khởi
tố 733.339 vụ án hình sự với trên 1,1 triệu bị can."
Báo Việt Nam
cũng đã nêu những trường hợp bị buộc phải khai để đưa bản thân vào án chung
thân hay tử hình như vụ của ông Nguyễn Thanh Chấn mà tòa
án đã phải xin lỗi và vụ ông Hồ Duy Hải vốn khiến Chủ
tịch Trương Tấn Sang phải vào cuộc.
Các tướng công an trong khi đó
nói quyền im lặng sẽ gây khó khăn cho công việc của họ.
Thượng Tướng
Đặng Văn Hiếu được dẫn lời nói: "...[Q]uy định không buộc phải đưa ra lời
khai chống lại chính mình hoặc tự nhận mình có tội thì không chuẩn lắm, làm khó
khăn cho hoạt động điều tra.
"Tôi đề
nghị quy định lại là người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền tự do
trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không bị ép buộc phải đưa ra lời khai
chống lại chính mình, không bị ép buộc phải nhận mình có tội."
...và quyền nói
Trong những vụ
án như của ông Nguyễn Thanh Chấn và Hồ Duy Hải, dù họ không có quyền im lặng,
quyền được nói của những người tự do đã khiến họ được xem xét một cách công
bằng hơn.
Nhìn rộng ra
khỏi khuôn khổ của Việt Nam, nhìn chung người ta khó đánh giá hết được tầm quan
trọng của quyền im lặng trước bộ máy công quyền muốn buộc tội và quyền nói để
phản đối chính bộ máy đó cho tới khi mình trở thành nạn nhân.
Hiến pháp Hoa Kỳ cấm Quốc hội ra luật ngăn cả tự do ngôn luận
Bằng chứng là
khi ủy viên bộ chính trị đầy quyền lực một thời của Trung Quốc Bạc Hy Lại bị
đưa ra xét xử, hầu như không ai dám lên tiếng đứng về phía nhân vật này cho dù
khi đương chức chắc chắn ông có vô số người ủng hộ.
Ở Hoa Kỳ, để
bảo vệ quyền tự do ngôn luận và các quyền tự do khác, sửa đổi đầu tiên đối với Hiến pháp của
Hoa Kỳ đã quy định:
"Quốc hội
sẽ không ban hành một đạo luật nào nhằm thiết lập tôn giáo hoặc ngăn cấm tự do
tín ngưỡng, tự do ngôn luận, báo chí và quyền của dân chúng được hội họp và
kiến nghị Chính phủ sửa chữa những điều gây bất bình."
Trở lại với
Việt Nam, Hoa Kỳ là một trong những nước đầu tiên phản đối bản án hai năm mà
chính quyền Hà Nội dành cho ông Trương Duy Nhất khi tòa kết án hồi năm 2014.
Đối với ông
Nhất, ông nói ông quyết định thách thức pháp luật của Việt Nam để gửi ra thông
điệp "hãy lên tiếng" cho nhiều người Việt Nam khác.
Không chính phủ
nào thích bị thách thức nhưng cũng không chính phủ nào chịu thay đổi nếu không
bị thách thức.
Giữa tuần này
tôi đi ngang qua một cuộc biểu tình của hàng trăm người tại
quảng trường chính ở London nhằm phản đối các cắt giảm chi tiêu ngân sách của
Đảng Bảo thủ.
Một trong những
người biểu tình mang theo biểu ngữ có câu trích dẫn của Mahatma Gandhi đại ý
nói mỗi người dân có nghĩa vụ đạo đức phải lên tiếng trước những chính sách bất
công.
Việt Nam hiện
là thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc nhiệm kỳ 2014-2016 và
chuyện bảo vệ quyền của những người biểu tình nói những gì họ muốn nói và tôn
trọng quyền im lặng của họ nếu không may họ bị bắt là chuyện mà nhiều nước
trông đợi Việt Nam sẽ làm.
__._,_.___
