B- Mâu-Thuẫn
C- Giải-Pháp
A1) Nhiều
người đã tốn rất nhiều công-sức & thì-giờ phát-biểu, đề-nghị, bàn-thảo, tranh-cãi,
chung quanh vấn-đề mẫu-tự
(letter/lettre) “y” mà thời Pháp-thuộc
thì được phát-âm là “i-gờ-rếch”
[i grec= “y”
trong bộ mẫu-tự (alphabet) Hy-Lạp],
và sau tháng 8-1945
thì được phát-âm là “i-dài” (khác với mẫu-tự “i”
được phát-âm là “i-ngắn”).
A2) “i/I”
và “y/Y”
là hai mẫu-tự khác nhau. Chúng
thường được ghép với các mẫu-tự khác,
để tạo thành một chữ/từ (word/mot)
nhất-định. Riêng trong tiếng Việt thì, kể từ khi
chữ “quốc-ngữ” mới thành-hình, chúng đã được thay-đổi lẫn
nhau trong các chữ/từ nhiều lần.
Cho đến trước năm 1975,
tại Miền Nam Việt-Nam,
vị-trí của chúng đã được “định-hình”, như chúng ta đã và đang xem/thấy trong
hầu hết các loại văn-bản của Người
Việt Hải-Ngoại hiện nay.
A3) Tuy
nhiên, có nhiều đồng-bào muốn cải-tiến chúng (trong lúc cải-tiến cả các mẫu-tự khác), tức là đổi mới chữ Việt (chữ viết tiếng Việt) nói
chung. Xin tạm đơn-cừ hai trường-hợp nổi bật trong nhiều trường-hợp
tương-tự:
A31/
Giáo-Sư Lê Hữu Mục,
tác-giả một bài-viết trong tác-phẩm “Trần
Lục” (Canada,
1996), đã đổi tất cả các mẫu-tự y “y” (i-dài) ra thành “i” (i-ngắn), gây nên sự
phản-đối của nhiều người, mà quyết-liệt nhất là cây-bút Từ Chuyên,
trên tờ “Văn Nghệ Tiền Phong”
đã kêu gọi ký-giả Gàn
Bát Sách chống “cái ông Mục nào đó” [vì cho rằng ông ấy
“chỉ muốn đem i (i-ngắn) vào
văn-học hải-ngoại để chia rẽ anh em trí-thức”], đồng-thời làm một bài thơ
trào-phúng ca-tụng “y” (i-dài) như sau:
Bàn về “i” ngắn làm chi?
Làm trai ai chẳng muốn “y” cho dài?
Y dài thì... đ... mới dai,
Mới mong tiếp cú thứ hai hầu bà!
Muốn yêu mà ngắn như gà,
“Gô ao” cái chắc, chả ra... chó gì!
Hỏi bà, bà muốn cái chi?
Muốn “yêu” thì phải kéo “y” thật dài...
A32/ Mới đây,
Câu-Lạc-Bộ Văn-Nghệ “Viện
Việt-Học” đã tổ-chức một Đêm Nhạc
(Westminster,
2015) mà chủ-đề được ghi trên bích-chương là “Biệt Li”
(chữ “Li”
với i-ngắn), khiến cho nhiều người dị-ứng, cho rằng nội-dung là “của Quốc-Gia”
mà hình-thức lại là “của VC”, thậm-chí các vi-dân (Patrick Willay, Thái Hiến, Chuyen Tran...)
đã gọi Viện Việt-Học
lả Viện Thất Học ...
B1)
Tán-Thành: Sau đây
là một số thử-nghiệm & thực-hành, việc dùng mẫu-tự “i”
thay cho mẫu-tự “y”:
B11/
Một trong những nhà biên-khảo và soạn từ-điển bằng chữ quốc-ngữ đầu tiên trong
văn-học-sử Việt-Nam
từ cuối thế-kỷ thứ 19, tác-giả bộ “Đại
Nam quấc
âm tự vị” (1895),
[Huỳnh
Tịnh Của], đã tự viết tên mình là Huình Tịnh Của .
B12/
Một món gia-vị quen-thuộc của người Việt-Nam
từ hơn thế-kỷ qua là “tàu vị iểu”
(không viết là “tàu vị yểu”).
B13/
Thời VNCH,
trên báo “Bách Khoa”
có mấy người viết như vậy trong đó có Ông Nguyễn Ngu Ý
đã tự viết đổi tên mình thành Nguyễn
Ngu Í.
B14/
Giáo-sư Nguyễn Ðình Hòa
giữ vững lập-trường về việc thay thế “y”
(i-dài) bằng “i”
(i-ngắn). Theo ông, các chữ vốn viết là y (i dài) nay phải viết lại như
sau: địa-lí, thế-kỉ 21, Tổng-thư-kí, hồi-kí, kĩ-thuật, công-ti, lí-tưởng,
Mĩ, Hoa-kì, kỉ-niệm, mĩ-thuật, kĩ-nghệ, v.v...
B15/
Năm 1970,
cụ Trúc Thiên
cho ra đời bản dịch Tập I Bộ “Thiền Luận”.
Tác-phẩm ấy đã được nhà xuất-bản “Đại Nam”
(Hoa-Kỳ)
in lại. Trong đó nhà biên-khảo Minh Di
(Úc) thấy có cả ngàn chữ mà mẫu-tự
“y” được thay-thế bằng mẫu-tự
“i”.
B16/ Bạch Diện Thư Sinh
(Hoa Kỳ)
trong tác-phẩm “Mặt Trận Đại Học”
(Tủ Sách Hoàng Sa, 2014), cũng như
Giáo-Sư Đoàn Xuân Kiên
(Anh)
trong bài-viết “Nói Thêm về Chữ I và Chữ Y trong Chính Tả
Tiếng Việt” (Tạp-Chí Định Hướng, 2002), đã từng
chủ-trương thay mẫu-tự “Y” bằng mẫu-tự “i” từ trước 1975.
B17/
Nhân-vật Matthew Trần (vneagle_11@yahoo.com),
người chuyên viết chữ quốc-ngữ bằng cách phiên-âm giọng Huế, cũng ủng-hộ
cách viết này (“Tại jăng fãi bị zị-ứng trong trường-hợp nầy?”) ...
B18/
Không thấy các vị kể trên đề-cập trường-hợp mẫu-tự “i”
nằm
sau các mẫu-tự “a”,
“â”, “u”.
B2) Tán-Thành
Bán-Phần [không phải toàn-phần]: Có một số người (Nguyễn Hiến Lê,
...) chỉ tán-đồng việc dùng “i” thay “y”
trong một số trường-hợp, còn lại thì vẫn dùng “y” trong các chữ khác:
B21/
Trên tờ “Đất Mẹ”
(Texas, Hoa-Kỳ),
trợ-bút Nguyễn Ước
tuy viết chu-kì, thiên-niên-kỉ, kỉ-nguyên, kĩ-lưỡng..., nhưng với các chữ “kỹ
nghệ”, “vật lý”, “người Ý”, “nước Ý”... thì vẫn còn dùng y (i-dài).
B22/ Năm 1996, nhà xuất-bản “Văn
Nghệ” đã cho chào đời tác-phẩm “Tử
Tù Tự Xử Lí”
của Trần Thư,
mà trong “xử lí” thì chữ i
(i-ngắn) được dùng thay cho y
(i-dài), trong lúc “hợp-lý”, “tâm-lý” thì vẫn để nguyên i-dài.
B23/ Nhà văn Nguyễn Phước Đáng, trong cuốn biên-khảo “Tiếng Việt - Chữ
Việt” (San Jose, 2001) đã đề-nghị và thử-nghiệm cải-cách nhiều mẫu-tự trong
đó có mẫu-tự “i”.
B24/
Không thấy các vị kể trên giải-thích vì
sao (nơi thì “i=i-ngắn”,
nơi thì “y=i-dài”).
B3) Phản-Đối:
Những người chống lại việc dùng mẫu-tự
“i” thay cho mẫu-tự “y”
gồm có: Tiến-Sĩ Nguyễn
Phúc Liên (Thụy-Sĩ),
nhà văn Chu Tất Tiến,
vi-dân Đỗ Khắc Nhuận,
giáo-sư Trần Chấn Trí,
nữ-sĩ Hoàng Lan Chi,
v.v...
B4) Lý-Do
Phản-Đối: Những người chống-đối (như vi-dân Orchid Nguyen,
...) viện-dẫn lý-do là nếu thay “i” bằng “y”
thì:
B41/
Sẽ có những chữ được phát-âm sai, do đó, vô-nghĩa,
như một thí-dụ sau đây:
Ai làm lỡ CHU-IẾN
đò ngang,
Cho
sông cạn nước hai hàng biệt LI.
Cất
tiếng than hai hàng LỤI
nhỏ,
Anh nói thương em rồi lại bỏ em ĐÂI.
B42/
Sẽ có hàng chục triệu người mất tên (Huy, Huyền, Lý,
Thúy, Thụy, Truyền, ... ) và nhất là Việt Nam
sẽ không còn có
các anh-hùng Nguyễn Ánh,
Nguyễn
Huệ,
...
B5) Đề-tài
này (dùng “i” thay “y”)
đang được hâm nóng trở lại, thí-dụ: trên báo “Thế
Kỷ 21”, trên báo mạng “Talawas”,
và nhiều nơi khác...
C1- Lập-Luận
C1)
Lập-Luận:
C11/
Các mẫu-tự trong chữ
Quốc-Ngữ xuất-phát từ bộ mẫu-tự La-Tin,
trong đó mẫu-tự “y/Y”
cũng có xuất-xứ là Hy-Lạp
(cho nên thời Pháp-thuộc gọi là “y-gờ-rếch”
[i grec] là “y/Y”
của Hy-Lạp).
C12/
Khi chúng đã được Việt-Nam-hóa,
chúng đã được cải-biến nhiều cách, qua
nhiều giai-đoạn, tùy theo quan-điểm của người đề-xuất. Mẫu-tự “d/D”
được phát-âm là “dê/dờ” chứ không còn
là “đê/đi”. Các
mẫu-tự “f,
j,
w,
z”
bị loại bỏ. Vân vân. Thậm-chí lúc đầu, người ta phát-âm mẫu-tự “b/B”
là “t/T”,
mẫu-tự “l/L”
là “r/R”:
Để phát-âm chữ “trên trời” người ta đã viết
là “tlên
blời”.
Mọi người đều đã chấp-nhận như thế,
một thời-gian dài, cho đến khi được cải-biến
[những] lần tiếp theo.
C13/
Riêng về mẫu-tự “y/Y”,
nó nguyên là một âm đặc-biệt, lưỡng-loại:
vừa là nguyên-âm,
vừa là phụ-âm (tức bán-phần phụ-âm). Tham-chiếu:
C21/
Trong chiều-hướng cải-biến chữ quốc-ngữ,
người xưa đã làm nhiều cách; thì ngày nay, riêng với mẫu-tự “y/Y”,
chúng ta chỉ cần làm một cách,
duy-nhất, giản-dị, là sử-dụng “y/Y”
với tư-cách là một “phụ-âm” (consonant) – phụ-âm mà thôi, không còn nguyên-âm
gì hết.
C22/
Từ nay, mẫu-tự “y/Y
được phát-âm là “giờ”.
(“i/I”
là i”, không còn là
“i-ngắn”). – “y/Y”
là “giờ”; không còn “y-gờ-rếch”
hay “i-dài” gì hết. Giống
như “b” là “bờ, “c”
là “cờ,
“x” là “xờ”..., “y/Y”
là “giờ”.
Trong văn-bản cũ chữ Việt Kinh Ki-Tô-Giáo
La-Mã: Lúc đầu, nhóm chữ “Cha
Chúng Tôi” được viết là “Cia
Ciúm Toi”.
Sau đó mới đổi từ “Cia”
ra “Cha”,
từ “Ciúm”
ra “Chúng”.
Như thế tức là đã đổi từ “i”
(là một nguyên-âm) qua “h”
(là một phụ-âm). Thay
một nguyên-âm bằng một phụ-âm là việc người xưa đã làm.
Vậy nay chúng ta chuyển-loại,
riêng mẫu-tự “y”,
chính nó, trước kia là một bán-phần
phụ-âm (part consonant), nay thành hẳn một toàn-phần phụ-âm (full
consonant). Người xưa làm thế đã được, thì nay chúng ta chuyển-loại
chính mẫu-tự “y”, từ một
bán-phần phụ-âm, qua một toàn-phần phụ-âm, không phải là điều quá mới, quá lạ.
Tàu có họ Li (không phải Ly); Mỹ có ngân-hàng Citi (không phải City) và các chữ Spahi, Tophi (không phải hy);
Ski,
Bousouki
(không phải ky);
Broccoli, Chili, (không phải ly); Miami,
Tsunami (không phải my); Confetti, Graffiti (không phải ty): Hi Ki Li Mi Ti thay cho Hy Ky Ly My
Ty.
Huống gì Đạo Chúa Gia-Tô La-Mã đã được mọi người viết
là Kitô giáo,
giáo-dân là Kitô hữu
(Kitô,
không phải KyTô).
Nguồn: https://vi.wikipedia.org/wiki/Kitô_giáo
C23/
Như thế nghĩa là:
C23a.
Khi “y”
đứng
đầu các mẫu-tự trong một chữ, chúng ta có:
Ya yáo
(đánh vần: giờ-a là gia; giờ-áo là giáo) thay vì gia-giáo.
Yan nan, Yang san
(đánh vần: giờ-an là gian; giờ-ang
là giang) thay vì gian-nan,
giang-san.
Yìn yữ
(đánh vần: giờ-ìn là gìn; giờ-ữ là giữ) thay vì gìn-giữ.
Yọng nói (đánh vần:
giờ-ọng là giọng) thay vì giọng nói.
Yông yó
(đánh vần giờ-ông là giông; giờ-ó
là gió) thay vì giông gió.
Yường chiếu (đánh vần:
giờ-ường là giường) thay vì giường chiếu...
(Giống như khi viết hoặc đọc: Yahoo, Yahweh, yam, Yamaha, Yankee, yard, year,
yellow, yes, yesterday, yet, yield, yoga, yoke, you, young, v.v...).
Như thế, chúng ta có:
Huiên-thiên, huình-huịch, khuiên-răn, khuinh-hướng, luính-quính, nguiên-nhân, nhuần-nhuiễn,
thuiên-chuiển, thuiền-bè, tuiên-truiền, xuiên-tạc; v.v...
Điểm này trông có vẻ lạ, khó viết lúc đầu, nhưng hẳn chúng ta còn nhớ ít nhất
là một nhân-vật đi đầu trong việc sáng-chế chữ Việt, từ xưa đã tự
viết tên của mình là “Huình”
Tịnh Của.
C23b.
Khi “y”
đứng
cuối các mẫu-tự trong một chữ, chúng ta có:
Bày
biện (đánh vần: bờ-ày là bày)
khác với Bài bạc (đánh vần: bờ-ài
là bài).
Chay tịnh (đánh vần:
chờ-ay là chay) khác với Chai lọ (đánh vần: chờ-ai là chai).
Uy tín (đánh vần:
u-giờ là uy) khác với Ui chao (đánh vần: u-i là ui)...
Do đó, mẫu-tự “y” không
thể đứng sau các phụ-âm h, k, l, m, t, ... để
làm thành “hy”, “ky, “ly”, “my”, “ty” ... bởi lẽ chúng ta không
thể đánh vần chữ “hy” bằng hờ-giờ, chữ “ky” bằng kờ-giờ, chữ
“ly” bằng lờ-giờ, chữ “my” bằng mờ-giờ, chữ “ty” bằng tờ-giờ; mà phải
dùng chữ “i”
(i-ngắn) thay cho “y” (i-dài) để viết các
chữ “hi”, “ki”, “li”, “mi”, “ti” (hi-sinh, ki-lô, li-kì, lí-do, mĩ-thuật, ti
sở)...
Thế là các
tên-gọi, của các vị sau đây sẽ chỉ là biệt-lệ,
vì là danh-từ riêng
(proper noun):
Cao Xuân Vỹ, Hoàng Kim Lynn, Lâm Mai Thy, Lâm Thị Mỹ Dạ, Lynh Phương, Lý Thụy
Ý, Mỹ Vân, Nguyễn Dy Niên, Nguyễn Vy Khanh, Thủy Lâm Synh, Thy Lan Thảo, Trần
Kim Lý, Yến Vy, v.v...
Các
họ, như họ Lý, họ Huỳnh, họ Nguyễn... đã là danh-từ
riêng, thì không bị ảnh-hưởng gì. (Không
bắt-buộc phải thay-đổi mẫu-tự “y” thành “i”
– cho đến khi nào có sự cải-biến
trong tương-lai).
Không có vấn-đề “sai nghĩa” hay “mất
tên” như nêu ở các Đoạn B41 và B42
trên kia.
C25.
Khi “y”
đứng
riêng, thì, thời Việt-Nam Cộng-Hòa,
trên báo “Bách Khoa”
có người đã ký tên là Nguyễn Ngu Í (không
phải là Nguyễn Ngu Ý
vì “y/Y” nếu đứng riêng
phải đọc là “giờ”).
C26.
Tóm lại, “i” là “i”; “y”
là “giờ”.
Không có vấn-đề đồng-âm, đồng-nghĩa. Không đồng tự-loại (vì “i”
là nguyên-âm, mà “y”
là phụ-âm), không đồng phận-sự (vai
trò), cho nên không có vấn-đề thay đổi lẫn nhau
(không có vấn-đề thay “i” bằng “y”,
thay “y” bằng “i”, hoặc giữ nguyên “y”;
vì “i” và “y”
là hai mẫu-tự khác loại
với nhau).
C27. So với cách viết (cải-biến) ngày xưa,
như trên, thì nay nếu chúng ta viết “ya yáo” thay vì “gia giáo”, “tuiên truiền”
thay vì “tuyên truyền”... thì sự thay-đổi (chuyển-loại)
ngày nay vẫn là giản-dị (đơn-giản
và dễ-dàng)
hơn hẳn ngày xưa rất nhiều.
BIỆT-LỆ:
Có người áp-dụng sự cải-biến này bằng cách viết chữ “quý”
thành “quí”. Viết “quí”
là sai,
vì nếu đánh vần, thì: quờ+úi=không phải là quý (phải là quờ+úy=quý). Với
mẫu-tự “q”, phải viết là “quý”, “quỳ”, “quỷ”, “quỹ”, “quỵ” (kết-thúc
bằng mẫu-tự/phụ-âm “y”).
*
Bước đầu thì thay các mẫu-tự đứng cuối (Hy=Hi; Hý=Hí;
Hỷ=Hỉ; Ky=Ki; Ký=Kí; Kỳ=Kì; Kỷ=Kỉ; Kỹ=Kĩ; Kỵ=Kị; Ly=Li; Lý=Lí; Lỵ=Lị; Mỹ=Mĩ;
Ty=Ti; Tý=Tí; Tỳ=Tì; Tỷ=Tỉ; Tỵ=Tị).
Rồi sau sẽ lần-lượt cải-biến cách viết các chữ khác (với “i/I” là nguyên-âm, “y/Y” là phụ-âm).
(Trích
bài “TIẾNG VIỆT”
–
phần “Chữ Viết”)
Tham-chiếu:
The
letter Y stands for a consonant in “yoke” but for a vowel in “myth.” The answer to the question is that Y is
the only letter commonly used as both vowel and consonant in English.
Generally, the letter "Y" is used as
a consonant when it “sounds”
like a consonant. It can be used as either a vowel sound or a consonant sound,
Technically, the letter Y is a consonant.
Confusingly, there are times when Y acts like a vowel.
Letter Y is quite unique in the English
alphabet in
that it could be both a consonant
and
a vowel.
You already know that vowels
in the English alphabet are a, e, i, o, u, and sometimes y, while the rest of the letters are called
consonants.
The letter Y can be regarded
as
both a vowel and a consonant.
Y is the 25th and next-to-last letter in the modern English
alphabet. In the English writing system
it represents either
a vowel
or a consonant.
The letter Y is inherently vacillating in
its nature and usage, and consequently is sometimes
a vowel, sometimes a consonant, depending upon how it
is used in the name.
https://answers.yahoo.com/question/index?qid=20100719163421AABM2im :
https://answers.yahoo.com/question/index?qid=20100719163421AABM2im :
The letter Y can be regarded as both
a vowel and a consonant.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks