Quyền bắt người cần thuộc về
tòa án, thay vì cơ quan điều tra
LS.Ngô Ngọc Trai
Thưa các luật sư và mọi người. Lâu nay quyền bắt người nằm trong
tay cơ quan điều tra chúng ta tưởng thế là đúng đắn rồi nên ko có ý kiến gì khác,
nhưng tìm hiểu kỹ thì thấy quyền bắt người cần thuộc tòa án.
Các nước gần ta như Hàn Quốc hay Nhật Bản đều quy định quyền băt người
thuộc tòa án, và trong Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị cũng
quy định:
“Bất cứ người nào do bị bắt hoặc giam giữ mà bị tước tự do đều có quyền
yêu cầu được xét xử trước toà án, nhằm mục đích để toà án đó có thể quyết định
không chậm trễ về tính hợp pháp của việc giam giữ và ra lệnh trả lại tự do cho
họ, nếu việc giam giữ là bất hợp pháp”.
Do vậy tui đã có kiến nghị về vấn đề này, nội dung luận giải kỹ
hơn bên dưới, tui đề nghị các bác quan tâm tới điều này nhằm góp phần thúc đẩy
xây dựng nền tư pháp VN được trở lên công minh tiến bộ.
….
….
III/ NỘI DUNG VẤN ĐỀ KIẾN NGHỊ
Bộ luật tố tụng hình sự hiện tại quy định cho phép cơ quan công an
điều tra sau khi tiếp nhận tin báo tội phạm thì được quyền ra lệnh bắt khẩn
cấp. Sau khi bắt cơ quan điều tra phải báo ngay cho Viện kiểm sát cùng cấp để
xét phê chuẩn. Trong thời hạn 12 giờ kể từ khi nhận được đề nghị xét phê chuẩn,
Viện kiểm sát phải trả lời có đồng ý với việc bắt hay không, nếu không đồng ý
thì cơ quan bắt người phải trả tự do ngay cho người bị bắt.
Việc bắt giam giữ người là một biện pháp ngăn chặn mục đích nhằm
ngăn ngừa nghi can bỏ trốn, tiếp tục phạm tội hoặc tiêu hủy chứng cứ. Nhưng thực
tế lâu nay việc bắt giam giữ người đã vượt quá mục đích ý nghĩa đơn thuần chỉ
là một biện pháp ngăn chặn.
Theo tinh thần của luật thì nghi can mặc dù bị bắt nhưng vẫn chưa
bị coi là tội phạm. Luật đã quy định rằng không ai bị coi là tội phạm và phải chịu
hình phạt khi chưa có bản án kết tội của tòa án có hiệu lực pháp luật.
Như vậy mặc dù bị bắt và bị hạn chế quyền tự do đi lại, nhưng các quyền
tự do dân sinh khác của người bị bắt vẫn còn, ví như quyền được đọc sách báo,
xem ti vi, thăm gặp người thân, ăn uống đủ dinh dưỡng, không bị đánh đập bởi
người khác…
Vậy sau khi bị bắt, người bị bắt có được đảm bảo các điều kiện đời
sống dân sinh bình thường hay không?
Nhưng thực tế lâu nay có một vấn đề rất nghiêm trọng đó là điều
kiện giam giữ người ở Việt Nam tệ hại khiến cho người bị giam giữ chịu sự khổ cực
về tinh thần và thể xác.
Việc bắt người vốn dĩ chỉ tước đi quyền tự do đi lại của công dân song
không chỉ đơn thuần như vậy, do đặc thù điều kiện kinh tế xã hội ở Việt Nam người bị bắt lại bị tước đi hầu như
hết các quyền dân sự, quyền con người bị xâm hại nặng nề khi sống trong điều
kiện giam giữ mà mọi thông số chỉ tiêu giá trị đều ở mức rất thấp.
Một ví dụ là mấy năm trước tôi bảo vệ cho một người bị bắt giam ở trại
tạm giam số 3 nằm trên đường cầu Bươu thuộc Hà Đông, Hà Nội. Một lần vào lấy
lời khai thấy chòm râu cứng của người đó được chia làm hai nửa, một bên rất dài
cứng còn một bên lại trụi nhẵn. Hỏi ra thì được biết suốt ngày người đó bị mấy
người giam giữ cùng phòng đè ra nhổ râu giải trí cho đỡ buồn.
Điều đó là ví dụ giúp hình dung cho thấy tình trạng điều kiện sức
khỏe của người bị giam giữ bị xâm hại như thế nào.
Còn theo một bài báo mới đây trên báo Đất Việt có tiêu đề ‘Tội
phạm tăng nhanh hơn dân số, thiếu hàng ngàn chỗ giam’, bài báo đưa số liệu rằng
so với quy mô đã được phê duyệt, các trại tạm giam còn thiếu hơn 14.000 chỗ (tiêu chuẩn mỗi chỗ 2m2), tạm giữ thiếu hơn 12.000 chỗ.
Bắt nhiều nên thiếu chỗ giam.
Bắt nhiều nên thiếu chỗ giam.
Số liệu về việc thiếu chỗ giam giữ người có thể hiểu một phần
nguyên nhân vì số lượng người có hành vi phạm tội quá nhiều, đó là minh chứng cho
sự đổ vỡ của các chuẩn mực giá trị đạo lý. Nhưng mặt khác cũng cần đặt ra vấn
đề xem xét lại việc bắt giam giữ lâu nay liệu đã đúng đắn hợp lý hay chưa?
Phải chăng có việc bắt giam giữ cẩu thả bừa bãi, nhiều trường hợp không
cần thiết bắt cũng bắt, và tại sao lại để cơ quan công an điều tra được quyền
bắt người?
Chúng ta biết rằng công an điều tra là lực lượng chiến đấu có chức
năng nhiệm vụ phòng chống tội phạm, ở họ mang nặng tâm lý trạng thái triệt tiêu
phòng ngừa. Nghề nghiệp của họ ít đòi hỏi sự suy xét công tâm khách quan để cân
nhắc sự cần thiết xác đáng hay không trong việc bắt giam giữ, cái có ở nghề
nghiệp của các thẩm phán.
Trước mỗi sự việc còn chưa rõ ràng lý do cần bắt hay không, nếu quyền
bắt thuộc cơ quan công an thì họ sẽ có ngay quan điểm là cần bắt, điều này có
nguyên nhân từ tâm lý trạng thái nhận thức nghề nghiệp.
Mặt khác pháp luật quy định rằng trách nhiệm chứng minh tội phạm thuộc
về cơ quan tiến hành tố tụng, có nghĩa là nếu không chứng minh được tội phạm
thì họ phải chịu trách nhiệm nào đó.
Cho nên đương nhiên dễ hiểu là cơ quan điều tra sẽ có xu hướng tìm
giải pháp để hoàn tất cho được trách nhiệm của mình và giải pháp chính là quyền
được bắt người.
Có thể nói quyền được bắt người là ‘phép mầu’ giúp làm ‘nhẹ gánh’ đi trách nhiệm chứng minh tội phạm.
Có thể nói quyền được bắt người là ‘phép mầu’ giúp làm ‘nhẹ gánh’ đi trách nhiệm chứng minh tội phạm.
Cho nên cái trách nhiệm chứng minh tội phạm mà lại đi kèm với cái quyền
được bắt người thì còn gì nữa mà khó hiểu cho việc thiếu chỗ giam giữ.
Cần sửa luật
Bộ luật tố tụng hình sự đang được rà soát sửa đổi nên quy định
rằng quyền quyết định bắt giam giữ phải thuộc về tòa án, cơ quan điều tra muốn
bắt người thì phải chứng minh thuyết phục được thẩm phán về sự cần thiết và đưa
ra các lý do xác đáng.
Khi xem một số bộ phim hình sự của nước ngoài đôi khi chúng ta
thấy trong nội dung phim nhiều người phải vất vả lắm mới xin được ‘trát’ bắt của
tòa.
Sự suy xét cẩn trọng của tòa án là bờ đê bảo vệ các quyền công
dân, ngăn ngừa bạo quyền, cái mà nền tư pháp hình sự của ta còn mang nặng.
Cân nhắc quyết định bắt người điều này cũng nằm trong chức năng
xét xử phán quyết của tòa án. Tức là cân nhắc xem liệu đã cần thiết hay chưa trong
việc tước đi một số quyền tự do của công dân.
Chúng ta cần học hỏi nước ngoài về chế định bắt người. Hai nước
gần gũi với ta là Hàn Quốc và Nhật Bản đều quy định quyền bắt người thuộc về
tòa án.
Hiến pháp Hàn Quốc viết rằng: Trong trường hợp bắt, giam giữ, tịch
thu tài sản hoặc khám xét thì cần phải có lệnh của thẩm phán thông qua các thủ
tục luật định và bất kỳ người nào bị bắt hoặc bị giam giữ đều có quyền yêu cầu
Tòa án xem xét tính hợp pháp của việc bắt hoặc giam giữ.
Hiến pháp Nhật Bản viết rằng: Không ai bị bắt bớ mà không có sự
cho phép của tòa án trong đó chỉ rõ hành vi phạm tội trừ trường hợp đương sự bị
bắt quả tang.
Một thí dụ điển hình
Mới đây báo chí ồn ào đưa tin về vụ chai nước có ruồi, nhiều ý
kiến chỉ ra cho thấy hành vi của người liên quan trong vụ việc ngấp nghé giữa hành
vi phạm tội cưỡng đoạt tài sản và quan hệ pháp luật dân sự, nếu quyền bắt thuộc
tòa án quyết định thì họ sẽ nhìn sự việc dưới hai góc độ và cân nhắc có nên bắt
hay không.
Để xét cơ sở hợp lý cho việc bắt cũng không khó gì, chỉ cần làm rõ
vài vấn đề: Ông Võ Văn Minh người bị bắt là chủ quán ăn uống có nhân thân rõ
ràng liệu ông có bỏ trốn không? Ông sẽ bỏ trốn hay công khai đấu tranh chứng
minh Tân Hiệp Phát sai và bảo vệ yêu cầu của mình?
Liệu ông có tiếp tục phạm tội không, chẳng lẽ ông lại tiếp tục đi tống
tiền người khác hay đi cướp? Liệu ông Minh có tiêu hủy chứng cứ nào không, chai
nước có ruồi thì đã bị cơ quan chức năng thu giữ rồi, mà nếu không thu giữ thì
ông Minh cũng giữ lại để làm bằng chứng bảo vệ mình chứ đời nào ông tiêu hủy.
Như thế có thể thấy không có lý do xác đáng nào cho việc bắt giam,
nhưng thực tế ông đã bị bắt. Vì lý do rằng quyền bắt người nằm trong tay cơ
quan công an điều tra chứ không phải tòa án.
IV/ KIẾN NGHỊ
1. Kính mong Chủ tịch nước là Trưởng ban chỉ đạo cải cách tư pháp trung
ương quan tâm tới trình trạng bắt giam giữ hiện nay, chỉ đạo các cơ quan chuyên
môn nghiên cứu chế định về bắt giam giữ của các nước tiến bộ như Nhật Bản hay
Hàn Quốc để học hỏi và triển khai vào Bộ luật tố tụng hình sự của ta đang được
rà soát sửa đổi.
2. Kính mong Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Hòa
Bình là Trưởng ban soạn thảo Bộ luật tố tụng hình sự sửa đổi, triển khai nghiên
cứu thay đổi nội dung về chế định bắt giam giữ hiện nay, chuyển quyền ra quyết
định bắt giam giữ sang cho tòa án.
Kính mong được xem xét.
Xin trân trọng cảm ơn!
N.N.T.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks