Câu trả lời từ một góc nhìn kinh tế

Tại sao Trump thắng cử và liệu chính quyền Trump sẽ thay đổi chính sách ngoại giao Mỹ về cơ bản?

Vũ Quang Việt

Giải thích việc Trump thắng cử không khó nhưng trả lời được câu hỏi liệu chính sách ngoại giao Mỹ về cơ bản thì không dễ 

Tại sao Trump thắng cử?

Có một số lý do khá rõ ràng giải thích được cuộc chiến thắng của Trump. Cơ bản là lý do kinh tế, mà lý do kinh tế cũng đang ảnh hưởng tương tự tới nhiều nước châu Âu, như vụ Brexit ở Anh.

Về kinh tế

Từ lúc có hiệp định thương mại NAFTA với Mexico và Canada, Mỹ mất gần 5 triệu việc làm trong khu vực công nghiệp. Năm 1994 , Mỹ có 17 triệu viêc trong công nghiệp chế biến, nhưng hiện nay chỉ còn 12 triệu. Công nhân các nhà máy sản xuất xe hơi, phụ tùng, làm TV, tủ lạnh, máy giặt đóng cửa hàng loạt. Các công nghiệp này cần nhiều thợ, có nghề tinh thông hoặc ít hơn.  

Những bang đã từng là trung tâm công nghiệp cổ điển trên của nước Mỹ bị ảnh hưởng nhiều là Ohio, Michigan, Wisconsin, Pennsylvania là những bang thường nằm trong tay Đảng Dân chủ đều rơi vào tay Trump. 

Trump thắng 278 phiếu đại cử tri so với 218 dành cho Clinton. Dù có thua ở bang Florida (có 28 phiếu đại cử tri) là bang theo truyền thống bầu cho Đảng Cộng hòa thì Trump vẫn thắng. Điều khá đặc biệt lần này là Clinton thắng Trump với đa số phiếu cử tri cả nước. Đây là cách bầu cử hiếm có trên thế giới, vì nếu một ứng cử viên thắng đa số ở một bang ứng cử viên đó sẽ thắng toàn bộ số cử tri của bang đó. Con số trên có thể chưa chính xác vì một số bang vẫn chưa có kết quả cuối cùng, nhưng dù Clinton có thắng ở những tiểu bang còn lại thì cũng không vượt qua được số đại cử tri cần để thắng. Chính vì thế Clinton đã nhanh chóng tuyên bố chịu thua.

Cũng thế, từ khi Trung Quốc vào WTO, nghề dệt may và nghề làm mộc, đóng bàn ghế gần như bị xóa sạch. Trump thắng ở North và South Carolina là vì thế. 

Việc hạn chế dùng than chạy nhà máy điện giảm ảnh hưởng nhà kính, lợi cho môi trường nhưng đã làm các bang như Kentucky, South Virginia, Indiana thất nghiệp và vì thế họ bầu cho Trump.  

Việc thắng cử của Trump có thể làm thay đổi về cơ bản bàn cờ chính trị của nước Mỹ trong tương lai. Công nhân (thật sự là những người mất việc) đã bỏ rơi Đảng Dân chủ. Tỷ lệ công nhân vào nghiệp đoàn trước đây là 35% giờ chỉ còn 11%.

Những việc làm trong hoạt động hầm mỏ và công nghiệp chế tạo trong truyền thống đã tạo ra giai cấp trung lưu, công nhân ở Mỹ. Bây giờ những vùng này việc làm biến mất, không chỉ thất nghiệp cao mà thu nhập cũng thấp nếu có việc.

Thời cao điểm việc làm ở công nghiệp chế xuất chiếm 35% tổng số lao động ở Mỹ, hiện nay chỉ còn 8%.

Cho đến nay, phải nói toàn nền kinh tế Mỹ vẫn tăng, vẫn có nhiều việc làm nhưng chủ yếu ở khu vực dịch vụ như buôn bán lẻ, làm nhà hàng, dịch vụ y tế, coi sóc người già. Đây là những ngành nghề có thu nhập thấp. Khu vực tạo ra nhiều tiền là IT và tài chính thì tạo ra ít việc làm và không phát triển được ở những bang mất việc trên.

Về những yếu tố khác

Nhiều người cho rằng người Mỹ có trình độ cao không thể bầu cho Trump. Nhưng ở Mỹ, cũng chỉ có 40% dân là có 2 năm học đại học hoặc tốt nghiệp đại học. 60% dân chỉ có trung hay tiểu học. Những nơi mà thất nghiệp vì công nghệ không còn cũng là nơi có trình độ giáo dục thấp.

Một yếu tố nữa là tư cách thiếu văn hóa hay chuyện gái gú của Trump thì nhiều người cũng khó lòng phân biệt được tính cách của Clinton chồng và Trump. Sau khi làm tổng thống thì Clinton chồng làm mọi trò để kiếm tiền. Chỉ khác nhau là một bên ăn nói văn minh hơn và có suy nghĩ hơn mà thôi. 

Trump ăn điểm với người ít học vì cách ăn nói bỗ bã được coi là “thật”, “tin được” không giống các chính trị gia truyền thống, và anh ta biết làm giầu được thì cũng có thể biết làm cho kinh tế mạnh.

Nói chung dân theo đảng nào thì họ bỏ phiếu cho đảng đó nên dù không ưa Trump họ vẫn bỏ phiếu theo đảng. Vừa qua cho thấy Trump thắng vì chính những người trước đây (giới lao động) bỏ phiếu đảng dân chủ, xoay chiều bỏ cho đảng cộng hòa, ở những bang có vấn đề kinh tế như đã nói ở trên.

Tương lai ra sao?

Về thương mại, thật khó mà biết Trump sẽ làm được gì, nhưng Trump đã tuyên bố muốn xóa NAFTA với Mexico và Canada làm lại, xóa TPP. Điều này có thể đưa toàn cầu hóa đến hấp hối. Lịch sử đã từng xảy ra. Trước thế chiến thứ I, ở châu Âu mọi người đều tự do đi lại và buôn bán chứ đâu cần visa hộ chiếu. Tinh thần dân tộc và quốc gia chỉ thực sự nổi dậy sau thế chiến thứ I. Tất nhiên ở đây có sự khác biệt giữa châu Âu và châu Á.  

Về kinh tế, Trump sẽ giảm thuế cá nhân nói chung, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp từ 35% xuống 15%, bỏ thuế kế thừa, nhưng hứa sẽ tăng chi tiêu cho hạ tầng cơ sở, tiếp tục chính sách bảo hiểm xã hội như hiện nay. Tiêu nhiều, thu ít nhưng Trump cho rằng các hành động này sẽ cân bằng ngân sách vì sẽ đưa tốc độ tăng GDP lên trung bình 3.5% một năm. Đây là điều không tưởng.

Về quốc phòng, Trump cũng hứa sẽ: 

- Tăng quân số từ 470 ngàn lên 540 ngàn

- Tăng số tầu chiến từ 271 lên 350

- Mua thêm 1200 máy bay tác chiến mới, hiện nay có 5000 chiếc đã cũ 25 năm tuổi

Về quan hệ quốc tế, Trump hứa sẽ tăng cường đối phó với TQ và có chính sách ngăn cản thương mại (làm thế nào thì không biết). Trump sẽ hòa hoãn với Nga, sẽ chỉ tập trung đánh ISIS, nhưng không tham gia vào các hoạt động xây dựng thể chế dân chủ ở nước ngoài.

Chỉ có một điểm sáng là Trump sẽ và có thể hòa giải với Nga. Việc Mỹ và các nước EU muốn kéo Ukraine vào EU, kiểm soát crimea là cảng quan trọng ra Địa Trung Hải của Nga, thay vì để nó từ trước đến nay là một nước trung lập là một sai lầm chiến lược của Mỹ, đẩy mâu thuẫn sau chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Nga lên đỉnh điểm ở khắp nơi.

Nói chung, về kinh tế và thương mại quốc tế, hành động như đã hứa của Trump và nếu thực hiện sẽ bày ra thế cờ mới trên thế giới. Trung Quốc và các nước ở châu Ấ như Việt Nam sẽ phải thay đổi hướng dùng xuất khẩu để phát triển. Còn với chính sách kinh tế nội địa nếu thực hiện sẽ đưa kinh tế Mỹ đến chỗ phá sản vì ngân sách sẽ thiếu hụt trầm trọng. Và quan trọng hơn, chiến lược đưa về lại Mỹ các công nghiệp đã hết thời để tạo việc làm sẽ chẳng khác gì hành động của Sisyphus đẩy tảng đá lớn lên đỉnh núi.

Tương lai trước mắt khá mù mịt vì Đảng Cộng hòa cũng thắng cả hạ viện và thượng viện và như thế sẽ đưa được người bảo thủ vào Tối cao pháp viện.

Vũ Quang Việt

9.11.2016

__._,_.___

---

Posted by: Dien bien hoa binh