Toàn cảnh Quốc hội Việt Nam khóa 13 kỳ họp thứ 8, khai mạc tại Hà
Nội ngày 20/10/2014.REUTERS/Kham
Ngày 28/10/2014, một số tổ chức dân sự với vai
trò khởi xướng trong đó có Hội Nhà báo Độc lập, đã ra Tuyên bố về quyền tự ứng cử
của công dân. Tuyên bố này được đưa ra vào thời điểm đang diễn ra kỳ
họp thứ 8 của Quốc hội khóa XIII (20/10 đến 28/11/2014), với hai phần ba thời
lượng được dành cho việc xây dựng các luật. Được biết đây là kỳ họp có số lượng
luật được Quốc hội thông qua và cho ý kiến nhiều nhất từ trước đến nay.
RFI Việt ngữ đã đặt câu
hỏi với nhà báo Phạm Chí Dũng, chủ tịch Hội Nhà báo Độc lập về vấn đề trên.
RFI : Xin
chào nhà báo Phạm Chí Dũng. Anh có thể cho biết lý do vì sao bản tuyên bố về
quyền tự ứng cử của công dân được nêu ra vào thời điểm này?
Nhà
báo Phạm Chí Dũng : Ngay thời điểm này,
Quốc hội Việt Nam đang họp kỳ cuối năm 2014 và sẽ bàn về bầu cử đại biểu Quốc
hội - một vấn đề mà trong con mắt những người độc tôn đảng trị là hết sức “nhạy
cảm”. Nhưng lại đang có những dấu hiệu Ủy ban Thường vụ Quốc hội muốn phủi tay
một vấn đề rất thiết thân với quyền đương nhiên của nhân dân là quyền tự ứng
cử.
Từ Hiến pháp 1992 đến
Hiến pháp 2013 đều quy định: Công dân, không phân biệt dân tộc, nam nữ, thành
phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp, thời hạn cư
trú, đủ mười tám tuổi trở lên đều có quyền bầu cử và đủ hai mươi mốt tuổi trở
lên đều có quyền ứng cử vào Quốc hội, Hội đồng Nhân dân. Thế nhưng trong suốt
68 năm qua, quyền tự ứng cử của công dân vẫn chỉ là một vật trang trí bị rẻ
rúng. Lúc cần thì mang ra bài trí cho “dân chủ cơ sở”, nhưng thực chất là bóp
nghẹt ngay tức khắc những ai muốn tự mình cất lên tiếng nói.
Một minh chứng rất rõ
cho tình trạng bóp nghẹt đó là hình thức ứng cử thông qua tổ chức, cơ quan, đơn
vị giới thiệu luôn áp đảo so với việc ứng cử của bất kỳ cá nhân nào. Cứ gần mỗi
kỳ bầu cử, các cấp từ quận huyện, tỉnh thành đến trung ương đều ra sức “vận
động” và cả đe dọa những người tự ứng cử, kể cả đảng viên, để rút tên.
Chẳng hạn các điều các
điều 34, 35, Luật bầu cử đại biểu lại quy định chặt chẽ việc giới thiệu người
ứng cử đại biểu Quốc hội của các cơ quan, tổ chức, đơn vị ở trung ương.
Chính
lối bầu cử áp đặt theo cơ chế “Đảng cử dân bầu” trên đã tạo ra sự bất bình đẳng
sâu sắc và xúc phạm nặng nề đối với việc tự ứng cử của công dân.
Kết quả ba cuộc bầu cử
đại biểu Quốc hội gần đây đã cho ra những con số quá thấp về tự ứng cử. Chẳng
hạn Quốc hội khóa XI cả nước có 67 người tự ứng cử, kết quả chỉ có 2 người
trúng cử. Quốc Hội khóa XII cả nước có 238 người tự ứng cử, chỉ duy nhất 1
người trúng cử; còn đến Khóa XIII thì công tác vận động “thành công” đến mức số
người tự ứng cử chỉ còn có 15, trúng cử 4 người.
Còn lần này, Quốc hội sẽ
bàn về luật bầu cử đại biểu, nhưng hầu như chắc chắn họ sẽ lặp lại lối mòn cũ
là áp đặt cơ chế “đảng cử dân bầu”, và sẽ hạn chế đến mức tối thiểu những người
tâm huyết muốn tự ứng cử để gánh vác việc nước và giương cao ngọn cờ phản biện.
RFI : Trước
đây ông Hồ Chí Minh từng khẳng định: Hễ những ai muốn lo việc nước thì đều có
quyền ra ứng cử, hễ là công dân thì đều có quyền đi bầu cử…
Không chỉ ông Hồ Chí
Minh, mà Công ước Quốc tế về các Quyền Dân sự và Chính trị năm 1966, tại Điều
25 ghi rõ: Bầu cử và ứng cử trong các cuộc bầu cử định kỳ chân thực, bằng phổ
thông đầu phiếu, bình đẳng và bỏ phiếu kín nhằm đảm bảo cho cử tri tự do bày tỏ
ý nguyện của mình.
Còn Tuyên ngôn Nhân
quyền của Liên Hiệp Quốc năm 1948 nhấn mạnh: Ý chí của nhân dân phải là cơ sở
của quyền lực của nhà nước. Ý chí này thể hiện qua các cuộc bầu cử định kỳ và
chân thực, tổ chức theo nguyên tắc phổ thông đầu phiếu, bình đẳng và bỏ phiếu
kín hoặc bằng những tiến trình bầu cử tự do tương đương.
Nói như vậy và vào lúc
Nhà nước Việt Nam đã là một thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên hiệp quốc,
tự ứng cử đã trở thành một trong những quyền chính trị cơ bản và thiêng liêng
nhất của một con người cần phải tôn trọng triệt để. Cùng với quyền bầu cử,
quyền ứng cử phải được thực hiện như một trong những quyền cơ bản nhất của con
người mà thể chế cần bảo đảm. Bầu cử chỉ thực sự tự do và công bằng khi mọi
công dân thực thi quyền tự ứng cử mà không bị cản trở trong bất kỳ trường hợp
nào.
RFI : Trong
Tuyên bố về quyền tự ứng cử của công dân, các hội đoàn dân sự đã nêu những
khuyến nghị trọng tâm nào?
Việc đầu tiên là phải
xóa bỏ cơ chế “Đảng cử, dân bầu” tồn tại từ nhiều năm qua. Thứ hai là phải minh
bạch hóa trong công tác đối với người tự ứng cử. Không kỳ thị trong cách tuyên
truyền bầu cử, không phân biệt trong điều kiện vận động bầu cử của các ứng
viên, không có hành vi cản trở đối với những người tự ứng cử nhằm thể hiện tính
công bằng, khách quan.
Đặc biệt, chúng tôi yêu
cầu Quốc hội bổ sung điều luật quy định cụ thể điều kiện, tiêu chuẩn, quy
trình, thủ tục trong việc thực hiện quyền tự ứng của công dân trong Luật bầu cử
Quốc hội. Ủng hộ người dân tự ứng cử để thể hiện thực chất ý chí nhân dân trong
bầu cử.
Chúng tôi cũng yêu cầu
xóa bỏ những bất công và bất hợp lý trong Quyết định số 244-QĐ/TW về ban hành
Quy chế bầu cử trong Đảng.
RFI : Anh
có thể cho biết rõ hơn về những bất công trong Quyết định 244 trên đây ?
Có tới “9 không” trong
quyết định này. Điều 13 của Quy chế nhấn mạnh đến 6 việc “không được” và 3 việc
“không có”. Theo đó, cấp ủy viên cấp triệu tập đại hội không được đề
cử nhân sự ngoài danh sách do cấp ủy đề cử; không được ứng
cử và nhận đề cử nếu không cótêntrong danh sách đề cử của
cấp ủy.
Ở các hội nghị của ban
chấp hành, ủy viên ban thường vụ không được đề cử
nhân sự ngoài danh sách do ban thường vụ cấp ủy đề cử; không được ứng
cử và nhận đề cử nếu không cótên trong danh sách đề cử
của ban thường vụ cấp ủy.
Ở các hội nghị của Ban
Chấp hành Trung ương, các Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư không được
đề cử nhân sự ngoài danh sách do Bộ Chính trị đề cử; không được ứng
cử và nhận đề cử nếu không có tên trong danh sách đề cử của Bộ Chính trị.
Nói chung là một cơ chế
cực kỳ độc đoán và áp đặt!
RFI : Được
biết Chính phủ đã có văn bản đề nghị Dự luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội
đồng Nhân dân bổ sung quy định theo hướng mở rộng các hình thức bầu cử. Anh
nghĩ gì về động thái này?
Tất nhiên chúng tôi có
thể đồng thuận với bất kỳ hành động nào của Chính phủ có lợi cho dân chủ và
người dân. Chỉ có điều phải xem xét một cách biện chứng xem Chính phủ có thực
tâm “vì dân” hay chỉ vì quyền lực và lợi ích riêng của họ.
Thực ra, Chính phủ đã
đưa ra khá nhiều hứa hẹn về cải cách thể chế nhưng vẫn chưa có kết quả nào đáng
chú ý.
Suốt ba năm qua, kể từ
tháng 11/2011 khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ra trước Quốc hội đề nghị Luật biểu
tình, cho đến giờ tất cả vẫn lặng câm.
Những vấn đề khác như Luật lập hội, Luật
trưng cầu dân ý và “dễ” nhất là Luật tiếp cận thông tin cho tới nay vẫn chưa
thấy tăm hơi đâu. Vào tháng 8/2013, Chính phủ đã đưa ra tuyên bố "quyền
phúc quyết thuộc về nhân dân", khiến dư luận và báo chí được một phen thấp
thỏm hy vọng. Nhưng từ đó đến nay, tình trạng nhân dân vẫn bị hết nhóm lợi ích
kinh tế đến nhóm lợi ích chính trị đè đầu cưỡi cổ đã cho thấy "quyền phúc
quyết" thực chất là thế nào.
Lối so sánh biện chứng
lịch sử không tránh khỏi như thế đang khiến người dân khó có thể hiểu khác hơn
là ngay trước một kỳ họp Quốc hội, giới quan chức chính phủ muốn lặp lại kịch
bản "lấy điểm" mà không phải xuất phát từ lòng thành tâm tối thiểu
của họ.
RFI : Còn
về phía Ủy ban Thường vụ Quốc hội, liệu họ có chấp nhận quyền tự ứng cử của
công dân?
Chỉ mới cách đây hơn hai
tháng, vào trung tuần tháng 8/2014, Ban soạn thảo dự án luật thuộc Ủy ban
Thường vụ Quốc hội còn cho rằng "để bảo đảm sự công bằng, khách quan thì
không nên bổ sung quy định hình thức người ứng cử tự mình vận động bầu
cử", với lý do "thực tiễn cuộc bầu cử vừa qua cho thấy có tình trạng
người ứng cử sử dụng vật chất ủng hộ cho cá nhân hoặc địa phương nơi mình ứng
cử, tạo sự không công bằng với ứng cử viên khác”.
Một lần nữa trong không
biết bao nhiêu lần từ quá nhiều năm qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội lại dính vào
tính thủ cựu không làm sao sửa được. Bất cần biết lý do trên có tính thực chứng
hay không, cho đến nay vẫn chỉ có hai hình thức vận động "đảng cử dân
bầu" là thông qua hội nghị cử tri do Mặt trận Tổ quốc tổ chức và vận động
trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Thế nhưng người dân Việt
Nam lại biết quá rõ trong quá khứ các kỳ vận động bầu cử, đã chỉ có một số ít
ỏi ứng viên độc lập dùng tới “lực lượng vật chất” và “lực lượng truyền thông”
để tự ứng cử. Những người này lại thuộc về thành phần doanh nghiệp chứ không
phải là các trí thức túng thiếu tiền bạc nhưng luôn thừa thãi lòng tự trọng.
Phần đa còn lại là các
ứng viên được “cơ cấu” theo cách không thể nào trượt. Đó là những quan chức mặt
trận và chính quyền theo ba cấp phường xã, quận huyện và tỉnh thành. Chính
những ứng viên này mới được trang bị đầy đủ bởi ngân sách nhà nước cùng đội hậu
bị hùng hậu của báo chí quốc doanh.
Xét theo phương châm bất
di bất dịch đó, quan chức nhà nước được coi là “ăn đủ”, còn những người có gan
tự ra ứng cử trong quá khứ như các ông Cù Huy Hà Vũ, Lê Quốc Quân… đều rớt
sạch. Không những rớt, các ông này sau đó còn đi thẳng vào nhà tù !
Tuy vậy, đó là dĩ vãng.
Còn hiện thời, những thông tin sôi trào từ dư luận người dân cho thấy nếu một
cuộc bầu cử tự do được chấp thuận, các ứng cử viên tự do và trên hết là người
có tinh thần yêu nước sẽ chiến thắng.
Có lẽ quá lo ngại tinh
thần yêu nước và “chủ nghĩa tự do vô chính phủ” như thế nên Quốc hội Việt Nam
và những người “cương lĩnh Đảng quan trọng hơn Hiến pháp” vẫn âm thầm làm mọi
cách để không cho phép bất kỳ nhân vật nào của Xã hội dân sự bén mảng vào chốn
nghị trường.
Vì thế, tôi cho là tính
thủ cựu và lợi ích nhóm chính trị của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ chưa thể
chuyển ngay, mà phải kéo dài một thời gian nữa.
RFI : Người
dân phản ứng thế nào về tính thủ cựu và lợi ích nhóm như thế?
Nhiều dư luận trong nhân
dân Việt Nam đang cho rằng Quốc hội không còn là một cơ quan “của dân, do dân
và vì dân” nữa. Nói khác đi, Quốc hội đang là tổ chức của những nhóm lợi ích về
kinh tế và nhóm thân hữu về chính sách. Bản Hiến pháp 2013 đầy bất công về “sở
hữu đất đai toàn dân” được thông qua với tỉ lệ cực kỳ áp đảo đã cho thấy các
nhóm lợi ích và bảo thủ trong Quốc hội ghê gớm như thế nào.
Với các nhóm lợi ích
kinh tế, họ chiếm một phần trong Quốc hội với tư cách kiêm nhiệm, còn các nhóm
thân hữu chính sách cũng thế. Cho dù đã nhiều đề nghị phải nâng tỉ lệ đại biểu
chuyên trách lên 30% hoặc 50%, nhưng cho tới nay số kiêm nhiệm vẫn còn quá
nhiều theo cách “vừa đá bóng vừa thổi còi”.
Nhưng nhiều người dân còn cho rằng
không chỉ có thế, các nhóm lợi ích đang hành xử theo lối “vừa ăn cướp vừa la
làng” ngay trong nghị trường, xóa lấp những tổn hại và di hại mà họ gây ra đối
với dân chúng. Ví dụ điển hình nhất chính là dự án sân bay Long Thành mà các
nhóm tài phiệt và chính sách “vẽ” đến hàng chục tỉ USD, chủ yếu vay mượn từ
nguồn ODA, bất kể tương lai đổ nợ lên đầu con cháu như thế nào.
Đã đến lúc người dân
nhận ra là Quốc hội của họ đã “gật” quá nhiều và quá dễ dãi đối với các nhóm
lợi ích, khiến cho đất nước rơi vào cảnh tàn mạt về kinh tế và đạo đức xã hội
như ngày hôm nay. Ngay cả một số đại biểu Quốc hội cũng bắt đầu phản ứng với
não trạng và cung cách làm việc của bộ phận đầu não trong Quốc hội.
Quốc hội không thể đi
ngược với xu thế chung. Quốc hội và Bộ Chính trị đảng không thể lũng đoạn mãi
quyền tự ứng cử của công dân. Chắc chắn trong vài năm tới họ sẽ phải tự thay đổi,
sẽ phải để cho người dân tự ứng cử, để nhân dân tự cứu mình và cứu vãn đất nước
mà không thể trông chờ vào một chế độ điều hành quá yếu kém và đầy rẫy tham
nhũng. Nếu không tự thay đổi, Quốc hội sẽ trở thành con số 0 trong mắt cử tri
và trước sau cũng bị giải tán theo quá nhiều kinh nghiệm lịch sử ở các nước
trên thế giới.
Ít ra, họ phải còn một
chút liêm sỉ tối thiểu!
RFI : Xin
chân thành cảm ơn nhà báo Phạm Chí Dũng, chủ tịch Hội Nhà báo Độc lập Việt Nam
đã vui lòng nhận trả lời phỏng vấn của RFI Việt ngữ.
Nhà báo Phạm Chí Dũng - Saigon31/10/2014 - Thụy
MyNghe
__._,_.___
No comments:
Post a Comment
Thanks